De Muizensamenleving

De eerste schriftelijke verwijzing naar tamme kleurmuizen dateert van 1100 vóór Christus, en wel in China, waar toen al kleurmuizen als huisdier werden gehouden en in andere kleuren dan de wildkleur werden gefokt. Ook in het Oude Egypte en Griekenland maken diverse bronnen melding van het houden en fokken van kleurmuizen. Op het eerste gezicht simpele diertjes, maar als je verder gaat kijken lijken ze meer op ons mensen dan je zou verwachten…

Sociaal Systeem

Muizen zijn groepsdieren die binnen een groep een duidelijke hiërarchie en taakverdeling kennen. Er is een dominant mannetje, die de hoofdrol speelt in de verdediging van het territorium en het nest. Hij wordt, wanneer hij te zwak wordt of sterft, vervangen door een jonger mannetje die zijn plaats in de hiërarchie overneemt. Naast het dominante mannetje is er een volgorde in dominantie bij zijn vrouwtjes. Het meest dominante vrouwtje zal het meeste jongen krijgen omdat bij bijvoorbeeld voedselschaarste of stress zij zich als enige voort zal planten. De andere vrouwtjes mogen dan slechts een ondersteunende rol spelen. Buiten het vaststellen van de rangorde, zijn de dieren binnen een groep uiterst verdraagzaam ten opzichte van elkaar. De verschillende vrouwtjes helpen zelfs bij het zorgen voor elkaars jongen, bijvoorbeeld wanneer ze zelf geen of minder jongen hebben. Dit gedrag wordt de ‘hulpmoeders’ ingegeven door de hormoonhuishouding. Ook hun wilde soortgenoten kennen dit gedrag, om de kans op het succesvol groot krijgen van de jongen te vergroten.

Grenzen en Schaarste

Door middel van zijn urine verspreidt het mannetje zijn geur door zijn territorium. ‘Indringers’, worden door er door deze geur op gewezen dat zij vijandelijk gebied betreden. Negeren zij deze waarschuwing dan worden ze indien nodig met geweld verdreven. In dichter bevolkte muizenverblijven zijn de niet-dominante mannen eerder geneigd zich gewonnen te geven en leidt een confrontatie minder vaak tot een gevecht. De niet-dominante mannetjes houden zich afzijdig in een hoek van het verblijf en houden zich slechts bezig met zich wassen, eten en slapen, in de hoop dat de dominante man ze dan met rust laat. Dit zie je ook bij wilde huismuizen, die agressiever zijn naarmate er minder muizen in een bepaald gebied leven. De voedselvoorziening is dan ook vaak schaarser en dus is het risico op verwondingen minder belangrijk dan de kans om een territorium met goede voedselvoorziening te behouden of te verwerven.

Vervallen Samenleving

In 1972 deed Dr. Calhoun een experiment waarbij 8 muizen een waar muizenparadijs tot hun beschikking kregen. Er was genoeg aan ruimte, water, voedsel, schuilmogelijkheden en nestmateriaal om uit te kunnen groeien tot een populatie van boven de 3000. Echter al toen de populatie de 600 bereikte, verminderde het aantal jongen. De muizen groeiden op in constante stress en er bleken veel meer muizen dan dat er sociale rollen voor hen beschikbaar waren. De muizensamenleving stortte ineen: Vrouwtjes vergaten voor hun jongen te zorgen. Jonge mannetjes zochten geen nieuwe schuilmogelijkheid, die er nog genoeg over waren, maar bleven op een kluitje bij elkaar zitten vechten of niksen. Enkele territoria werden bezet door sociaal zeer inactieve dieren, die ook geen seksuele interactie hadden. Toen de populatie door sterfte weer afnam, herstelde de rolverdeling zich niet meer. Het sociale systeem bleek onherroepelijk in verval geraakt.