Inlevingsvermogen

In een eerdere column heb ik al iets geschreven over intelligentie bij dieren. Zowel uit de dagelijkse praktijk als uit diverse onderzoeken blijkt dat dieren een stuk intelligenter zijn dan waar we vaak van uitgaan. Ook veel emoties en gevoelens die wij kennen, zien we terug in onze dieren. Ze kunnen gelukkig, of ongelukkig zijn, vrolijk, angstig, chagrijnig... Maar zien we dit wel goed?

Mensen die veel met bepaalde diersoorten omgaan kunnen dit soort emoties vaak goed aflezen aan het gedrag of aan de houding van hun dieren. Ze zien direct of de dieren het te koud hebben of juist te warm, of dat ze ‘blij’ zijn of juist dat er iets mis is. Dat komt door ervaring in combinatie met ons empathisch vermogen. Dit vermogen om ons in te leven in anderen gebruiken we dus zelfs bij dieren. Vaak zijn we hier succesvol in, maar soms kunnen we de plank wel een mis slaan!

Het gaat vaak mis wanneer we weinig ervaren zijn met een bepaalde diersoort, maar vervolgens toch onze gevoelens op het dier proberen te projecteren. Dit doet ons brein automatisch omdat het op dat moment de enige manier is om gedragingen van een dier te begrijpen en eventueel te voorspellen. We hebben verder geen ervaring met wat het dier voelt, denkt of gaat doen, dus gaan we ervan uit dat dit hetzelfde is als wat we in die situatie zèlf zouden voelen, denken of doen.

Als je vaak met een bepaalde diersoort in aanraking komt, leer je juist op basis van ervaring om je in te leven in het dier. Zo weet iemand die met apen werkt, dat het géén goed teken is als deze ‘grijnst’, terwijl een leek dit als menselijk grijnzen, als in een ander toelachen, zou kunnen opvatten. Een leek zal het zielig vinden om een vogel in een klein vervoersdoosje te stoppen (want, en daar komt ie: “dat zou je zelf toch ook niet fijn vinden?”). Bij het ophalen van een vogel zal de leek er bij de vogelkweker op staan om de vogel in de zelf meegebrachte kooi te zetten. De kweker geeft, tegen beter weten in, eerst toe maar ziet dan direct aan de houding van de vogel dat deze zich niet op zijn gemak voelt in de onbekende, open kooi. Hij zet de vogel dan toch in het doosje en voorkomt hiermee stress en verwondingen tijdens het vervoer. Zo zijn er ook tientallen voorbeelden te bedenken met honden, katten, paarden en knagers waarbij een leek en een ervaren dierenhouder hetzelfde gedrag van een dier, of dezelfde handeling met een dier, heel anders kunnen interpreteren. De leek denkt als mens, de ervaringsdeskundige heeft geleerd te denken als dier!

Wie houdt van dieren, beseft zich dat dieren, net als wij mensen, gevoelens hebben. Maar ook dat dieren deze gevoelens anders uiten, of in een andere mate of in een andere situatie krijgen dan wij als mensen. Dat is pas echt inlevingsvermogen!